artikelen
> STARTPAGINA
> ARTIKELEN
BACH in
SPIEGELBEELD
(21 november 2009)
Op vrijdag 27 november
aanstaande presenteren de
gebroeders Euwe en Sybolt
de Jong alweer hun vierde
CD met vierhandige
bewerkingen van
cantategedeeltes van
Johann Sebastian Bach.
Dat doen ze met een
concert in samenwerking
met Vocaal Ensemble ‘The
Gents’ in
de Martinikerk in
Groningen, daar waar de
CD ook is opgenomen.
Een mooie aanleiding voor
een gesprek met Euwe.
Euwe (1956) en Sybolt (1961) groeiden op in
het Groningerland. Hun vader was
predikant in Appingedam, en later in Veendam.
In de zestiger jaren kocht pa een oud
harmonium bij een oom in Drachten. Diens
zoon kon, slechts gebruik makend van zijn
wijsvinger, ‘Stille Nacht’ spelen.
“Dat wilde ik ook!” vertelt Euwe. Hij ging op orgelles, bij
Piet
Wiersma (“Ik leerde zelfs met tien vingers spelen!”) en werd vervolgens
student aan
het Groninger Conservatorium.
Bij Sybolt ging het ongeveer net zo.
Deel IV
De CD wordt alweer deel vier in de
serie. Het gaat maar door.
Is dit de laatste, of staan er nog meer op stapel?
“Uiteindelijk maken we zes delen.
Deel IV en V zijn thema CD’s. Daarop komen
cantatedelen uit de Kerst- en Paaskring. Deel IV is opgenomen in de Martinikerk in
Groningen, deel V doen we
daar ook. De Paas CD verschijnt in 2011. Tussendoor, in
het voorjaar van 2010,
nemen we een vierhandige Mendelssohn CD op in de Oude
Kerk van Delft.”
Ik begrijp dat Sybolt de man is
die de arrangementen maakt.
“Sybolt doet dat inderdaad. In zijn
eentje. Hij heeft inmiddels erg veel ervaring en weet
precies hoe de Bachse
muzikale lijntjes het best op een orgel tot hun recht komen. Als
de
arrangementen klaar zijn schaven we ze aan het orgel bij. Belangrijk is dat we
elkaar niet in de wielen rijden, of beter gezegd vingers snijden…. Niets is
vervelender
dan elkaar steeds ‘te raken’. Daardoor raak je uit balans en ben
je geneigd de ander
een dreun te verkopen. Maar meestal omzeilt Sybolt dat
handig.
Voor de concerten op twee-manualige orgels maakt hij weer aparte
arrangementen.
Het is trouwens soms niet eenvoudig om alles te spelen. Bij een
van de stukken op het
vierde deel moest Sybolt staande spelen, anders was het
niet te doen!”
Deze vierde CD is opgenomen op het orgel van
de Martinikerk in Groningen,
De presentatie is daar ook, maar ik zie ook concerten in Alkmaar, Leeuwarden
en
Utrecht. Kan ik daaruit concluderen dat het niet zoveel uitmaakt op welk
orgel je speelt?
Marcussen in Utrecht is toch heel wat anders dan de
Martinikerk…
“Omdat Bach een grote hoeveelheid
lijnen componeert kunnen de arrangementen
eigenlijk alleen op grote orgels met
minimaal drie klavieren optimaal worden
uitgevoerd. Bij voorkeur orgels uit de
achttiende eeuw, of moderne orgels gemaakt
vanuit een oud concept. De orgels
waar we het doen voldoen allemaal aan deze
criteria. Maar het mooiste orgel
staat toch echt in Groningen. Je hoort wel eens
zeggen: ‘eerst Napels zien en
dan sterven’. Verander dat ‘Napels’ maar in ‘Groningen’
en ‘zien’ in
‘horen’...
Keuze
Is de keuze van de
cantategedeelten niet lastig? En wordt dat niet steeds lastiger?
Ik kan me voorstellen dat je de mooiste stukken nou wel gehad hebt. Ik bedoel:
komen
we langzamerhand niet toe aan de wat mindere muziekjes?
“Nou, dat dachten wij ook! Maar er
is zo ontzettend veel! Een Franse journalist die onze
CD’s heeft gerecenseerd
vergeleek het met ‘het delven van schatten in een
mijnschacht’. Vooral in de
zomermaanden vlooien we de cantates – ik heb ze allemaal
in diverse
uitvoeringen op een IPod staan – door op zoek naar geschikt materiaal. We
hebben meer dan genoeg voor zes CD’s.
En mindere muziekjes? Die zijn we nog niet tegengekomen. Ik hoorde een tijdje
terug,
voor het eerst in mijn leven, de sopraanaria uit cantate 68…. Echt
fantastisch! Sybolt
heeft het stuk vorige week bewerkt en we spelen het op de
komende concerten met
‘The Gents’.”
Hoe doe je dat trouwens, opnemen in de
Martinikerk, met al dat stadslawaai er omheen?
“Dat kan alleen maar laat in de
avond en ‘s nachts. Alleen dan ligt het busverkeer
vrijwel stil. Maar dat is
niet het enige: het feest- en lawaaihuis van de studenten van
Vindicat grenst
zo’n beetje aan de Martinikerk. Zo rond middernacht komt het
studentenleven
goed op gang. We hebben de avond voorafgaand aan de opname de
preses der Vindicaters opgebeld met de mededeling dat we een orgel CD gingen
opnemen en
dat het best zou kunnen dat ze daar flink last van zouden kunnen krijgen.
Een
orgel kan namelijk knap hard.
‘Interessant,’ zei de preses met bijbehorende wollige toon, ‘een orrgggelllll,
nou ik denk
dat u meer last van ons hebt dan andersom. Als het te lawaaiig
wordt belt u maar even
hoorrrr’.
En inderdaad, de volgende nacht, een uur of twee, barst de dreunende
discoherrie los,
midden in een bevallige aria. Maar één telefoontje was
voldoende om de lawaaiwolk te
stoppen…”
Presentatie
De CD wordt gepresenteerd in de
Martinikerk in Groningen. Bij de presentatie, en ook
bij de andere concerte,
doen ‘The Gents’ mee.
Hoe komen jullie zo bij elkaar terecht?
“Eigenlijk staan die concerten met
‘The Gents’ los van deze CD. Ik ken een stuk of wat
Gentsleden uit de tijd dat
ik werkte als begeleider van het Roder Jongenskoor. Het
koor treedt veel op in
theaters en concertzalen en wilde graag weer eens in grote
stadskerken
optreden. Onze CD’s hebben de aandacht van het management van de
club
getrokken en zodoende is de samenwerking tot stand gekomen.”
En het programma?
“Dat is – met als titel BACH in
SPIEGELBEELD – opgetrokken rond Advent en Kerst.
De stukken die we brengen
zijn aan Bach gerelateerd. Zoals een werk waarin bozige
teksten van Bach –
ontleend aan brieven aan kerk- en stadsbestuurders – zijn
verwerkt. Maar ook
twee fantastische dubbelkorige werken van Gabrieli en Praetorius
(inspiratiebronnen van Bach) staan op het programma. En, uiteraard, spelen we
–
dejongdejong – een aantal stukken van de nieuwe CD.
Eén bijzonder stuk moet ik nog noemen: ‘Minimalbach’. In deze compositie staat
het
koor verspreid in de kerk opgesteld. Dat levert in combinatie met het
orgel, prachtige
akoestische klanken op!”
Recensies
Je hebt altijd mensen die zeggen
dat het niet kan, Bach bewerken. Die vinden dat je er
naar moet er naar
streven stilistisch zo verantwoord mogelijk muziek te maken. Waar ligt
de
grens wat jou betreft?
“We krijgen erg veel reacties van
diverse snit uit binnen- en buitenland. Hier en daar
wat zuur, vaak lovend.
Als het hout snijdt zijn we er blij mee. Al blijven we onze eigen
gang gaan…
Maarten ’t Hart – hij volgt ons project met belangstelling – schreef laatst in
een mail: ‘Ik
ben u zeer dankbaar dat deze prachtige muziek is verlost van die
zware teksten’. Hij
doelde op teksten als bijvoorbeeld ‘Meine Herze schwimmt
im Blut’…
Voor ons is de grens heel duidelijk: zodra we noten moeten laten vallen gaat
het niet
door! Geen gerommel met Bach. Sommige delen zijn zo complex dat je
zeker vier
klavieren en drie organisten tot je beschikking moet hebben om het
uit te voeren. Daar
houdt het op. Ook een organisch stuk als de Matthäus
Passion laten we ongemoeid.
Op de vijfde CD komt overigens wel een arrangement
van een stuk uit de Matthäus.
Een aria die Bach van zichzelf heeft geleend:
hij komt voor in een cantate en is later
toegevoegd aan de Matthäus Passion.”
Eigenlijk zou je kunnen zeggen dat jullie wel
wat lijken op meneer Bach.
Hij maakte zelf ook nogal eens nieuwe bewerkingen van zijn eigen muziek,
en
die van anderen…
“Ja… Bach was een groot kunstenaar!
Maar óók een handige ritselaar…”
Kees Steketee
Euwe de Jong, Sybolt de Jong en ‘The Gents’
Vrijdag 27 november, Groningen, Martinikerk
Zaterdag 28 november, Leeuwarden, Grote Kerk
Vrijdag 11 december, Alkmaar, Laurenskerk
Zaterdag 12 december, Utrecht, Nicolaikerk
Zie, voor heel veel informatie, ook: www.dejongdejong.nl